- materiał podstawowy: Rodzinna Europa, wydana w 1959 roku w Instytucie Literackim "Kultury"Giedroycia (Paryż), ostatnia książka przed wyjazdem do Stanów Zjednoczonych, pisana dla czytelnika zagranicznego, dobrze wtajemnicza w biografię Miłosza do II wojny światowej (biograficznie pomocna jest także biografia Miłosz autorstwa Andrzeja Zawady);
- faktografia: Czesław Miłosz, ur. 30.06.1911, Szetejnie nad Nieważą, powiat kiejdański, tereny dzisiejszej Litwy;
- trochę historii Litwy: w 1911 nie istnieje już od dawna Wielkie Księstwo Litewskie (zabory), Litwa uzyskuje niepodległość po I wojnie światowej, brak stosunków dyplomatycznych z Polską (akcja Żelogowskiego, czyli kwestia przynależności Wilna), "Litwę stworzyli filologowie": XIX wiek to czas budzenia się litewskiej świadomości narodowej (trend ogólnoeuropejski: Herder, niemieckie "Kultur" wobec francuskiego "civilisation" - podział Norberta Eliasa, źródła w romantyzmie) - pierwszym krokiem jest dowartościowanie języka litewskiego, do tej pory używanego na wsi i tylko w formie mówionej;
- jak Miłosz przedstawia miejsce swojego urodzenia: dowartościowanie i podkreślanie prowincjonalności, wykorzystywanie narracji "dobrego dzikiego" (Rousseau, antropologiczny Inny z książek Malinowskiego): mieszkaniec puszczy litewskich odrzuca przemoc, jest wrażliwy, stawia miseczkę mleka dla węża/duchów... - motyw powracający w Dolinie Issy (powieść, ale z wieloma wątkami biograficznymi, rzeczywistość litewskiego dzieciństwa na wsi), ale także w Świadectwie poezji (wykładach wygłoszonych na Harvardzie w roku akademickim 1980/81)...;
- polskie wyobrażenie o Kresach: Ukraina - nieokiełznane namiętności, Litwa - raj utracony, przestrzeń przyjaznej natury;
- różne sposoby mówienia o terenach dzisiejszych Litwy, Ukrainy i Białorusi: sentymentalizm i poczucie odebranej własności np. u Meysztowicza (Poszło z dymem) a Rodzinna Europa i koncepcja ULB (Giedroyć) - niepodległe państwa;
- co to znaczy być "obywatelem Wielkiego Księstwa Litewskiego": patrzeć zawsze z dystansu, nigdzie nie czuć się "u siebie" (nie mieć swojego miejsca - tym "miejscem" jest język polski?) - dojmujące uczucie dla intelektualisty, pisarza i poety, który przez dziesiątki lat pisze dla nieobecnego (bo pozostającego w Polsce) odbiorcy;
- Wilno lat dwudziestolecia międzywojennego: tygiel kulturowy (różne kultury, narodowości, języki, religie) - przestrzeń "na styku", Miłosz uczy się w gimnazjum Zygmunta Augusta i studiuje na Uniwersytecie im s. S. Batorego (prawo);
- "Żagary" w kontekście: środowisko drugiej awangardy wobec Skamandrytów (odrzucanie "a wiosną - niechaj wiosnę, nie Polskę zobaczę" Lechonia) i wobec optymizmu pierwszej awangardy (rozmowa przedstawicieli tych dwóch pokoleń awangardy w Moim wieku - wywiadzie z Aleksandrem Watem przeprowadzonym przez Miłosza), znajomość współczesnej literatury francuskiej, wpływ poezji rosyjskiej (od symbolizmu po konstruktywizm); zaangażowanie społeczne (lewicowość); katastrofizm (kryzys gospodarczy, nacjonalizmu w Europie);
- katastroficzna (symboliczna, nacechowana emocjonalnie) poetyka pierwszego tomiku Trzy zimy (1936) - niemal jedyne takie wiersze w całym dorobku noblisty, po wojnie (Ocalenie 1945) kontrast w postaci cyklu Świat. Poema naiwne: stwarzanie świata od podstaw w języku, wiara w moc słowa, początek czerpania z doświadczeń z dzieciństwa, poczucie obowiązku wobec innych ludzi ("Czym jest poezja która nie ocala / Narodów ani ludzi...").
+ rozmowa wokół: stosunek Miłosza do tradycji romantycznej / do symbolizmu
W przyszłym tygodniu (17.01) pierwsze zajęcia z cyklu analiz. Na pierwszy raz analiza porównawcza dwóch wierszy z tomu Wiersze ostatnie: utwory Obecność i Do Natury. Wciąż w kontekście dzieciństwa i młodości, do których Miłosz wraca po wielu latach; charakterystyka wiersza Miłosza. Na pewno o 15.15, na pewno w którejś sali na pierwszym piętrze (które to jest piętro?.. w każdym razie tam, gdzie pokój nauczycielski) - dziś akurat 3C była zajęta... Byliśmy obok.
ola wiśniewska
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz