organizacyjno-informacyjnie

Pierwsze spotkanie KonTekstu w LXIV L.O. im. St.I.Witkiewicza w 2011 roku za nami. Kwestie organizacyjne wstępnie rozwiązane: spotykamy się co tydzień w poniedziałki o 15.15 w sali 3C. Plany na najbliższych kilka miesięcy przedstawione (wraz z wszelkimi korzyściami mniej lub bardziej wymiernymi: pomoc w przygotowaniu do matury i olimpiad polonistycznej oraz filozoficznej, satysfakcja intelektualna...):

"Miłosz, Heidegger i inni intelektualiści wobec XX wieku" - program zajęć:

1. Przedstawienie programu zajęć. Wprowadzenie do najważniejszych zagadnień: problem relacji „dzieło-życie”, biograficzne uwikłania intelektualistów XX wieku, bohaterowie naszych spotkań (Miłosz – kontekst Roku Miłosza 2011, Heidegger, Kołakowski, Gombrowicz, Kapuściński), narzędzia, którymi będziemy się posługiwali (poetyka historyczna, analiza dzieła literackiego i filozoficznego).
2. Miłosz, odsłona 1: litewskie dzieciństwo i młodość (Dolina Issy, Świat. Poema naiwne, tomik Trzy zimy) – Kresy Wschodnie w tradycji polskiej, historia Wileńszczyzny, środowisko intelektualne dwudziestolecia międzywojennego, dzieje stosunku Miłosza do swojego pochodzenia („obywatel Wielkiego Księstwa Litewskiego”), autorefleksyjność.
3. Miłosz, analiza 1: analiza porównawcza wierszy Obecność i Do Natury z Wierszy ostatnich (Kraków 2006) – problem natura/kultura, refleksja religijna w twórczości Miłosza, wprowadzenie narzędzi z zakresu poetyki (przykładowa lektura interpretacji z Liryka polska. Interpretacje), wiersze Miłosza na tle historii literatury polskiej.
4. Heidegger, odsłona 1: Heimat Meβkirch: prowincjonalne pochodzenie i istotne problemy. Stosunek Heideggera do ojczyzny, wspólnoty, narodu, katolicyzmu oraz „dziejowe” problemy tożsamościowe dwudziestego wieku. (Dlaczego zostajemy na prowincji? Przyczynki do filozofii (fragm.) Odpowiednie fragm. Bycia i czasu)
5. Heidegger, analiza 1: analiza eseju Budować, mieszkać, myśleć. Ojczyzna, wspólnota dom. Człowiek i „bogowie”  – Heideggera myślenie religii. Heideggera samodzielne poszukiwania etymologiczne: język narodowy, wspólnotowość a język i dzieło filozoficzne.
6. Miłosz, odsłona 2: wojna i pierwsze lata emigracji (Rodzinna Europa, fragmenty, artykuł Nie w paryskiej Kulturze, tomik Ocalenie, Transatlantyk Gombrowicza): radykalne zerwanie Gombrowicza a zerwanie Miłosza w ’50, kontrowersje wśród emigracji (opozycja Paryż-Londyn).
7. Miłosz, analiza 2: Zniewolony umysł (szczególnie rozdziały Murti Bing i Ketman)– stosunek do komunizmu (kontekst rozmów z Watem, Mój wiek, fragmenty), mowa ezopowa w twórczości Miłosza, znaczenie Zniewolonego umysłu w karierze Miłosza, kontekst innych książek o totalitaryzmie (Orwell Rok 1984, Kafka Proces, Arendt Korzenie totalitaryzmu, Kapuściński Cesarz).
8. Heidegger, odsłona 2: Zniewolony umysł rektora. Heidegger i nazizm. Heidegger wobec tradycji romantycznej, procesów społecznych początku dwudziestego wieku, biograficzne uwarunkowania zaangażowania. Jak czytać zaangażowanie Heideggera? (C. Wodziński, Heidegger i problem zła. Odpowiednie fragmenty Bycia i czasu. List o humanizmie).
9. Heidegger analiza 2: analiza mowy rektorskiej: Samoutwierdzenie się niemieckiego uniwersytetu. Problem nieswoistości języka mowy rektorskiej. Mowa propagandy i mowa filozofii. Projekt filozoficzny i projekt rewolucji narodowosocjalistycznej. Język narodowy, tradycja, język filozoficzny i polityczne zaangażowanie.
10. Polskie historie z komunizmem w tle. Przypadek Kapuścińskiego - sytuacja socjalisty zaangażowanego w Polsce Ludowej (napięcie między racjami politycznymi a ideologicznymi w pisarstwie Kapuścińskiego, PRL jako ojczyzna - problem antykomunistycznej normy w Polsce potransformacyjnej, cenzura w recepcji i autocenzura w dziełach Kapuścińskiego po 1989 r.).
11. Kapuściński, analiza wybranych fragmentów dzieł. Nurt Nowego Dziennikarstwa i jego źródła, poetyka literatury faktu (porównanie z innymi przedstawicielami gatunku np. T. Capotem), pakt autobiograficzny i referencjalny w książkach Kapuścińskiego. Kapuściński jako bohater własnych reportaży, mitologizacja i orientalizacja Trzeciego Świata.
12. Przypadek Kołakowskiego: Kapłan i błazen.
13. Miłosz, odsłona 3: USA, California, Berkeley, katedra na uniwersytecie (korespondencja Miłosza z Giedroyciem i Herbertem, wiersze z lat ’60 – ’80, Historia literatury polskiej).
14. Miłosz, analiza 3: Rok myśliwego – pakt autobiograficzny (dlaczego wierzymy tzw. literaturze faktu, dziennikom, pamiętnikom, wywiadom), pogranicze gatunków – dążenie Miłosza do „formy bardziej pojemnej”.
15. Heidegger, odsłona 3: Filozof po wojnie – Heidegger w nowej rzeczywistości (Pytanie o technikę, Rzecz, Co zwie się myśleniem?). Miejsce Heideggera w powojennym krajobrazie kulturalnym i filozoficznym. Krytyka nowoczesności, myślenie polityki – prorok czy guślarz?
16. Heidegger, analiza 3: List o humanizmie. Rozliczenie z okresem nazistowskim? Wobec własnej przeszłości i teraźniejszości kultury. Casus biograficzny Heiddegera jako „miejsce wspólne” nowoczesnej historii Europy.
17. Miłosz, odsłona 4: późna twórczość (tomiki To, Druga przestrzeń, Wiersze ostatnie) – prozaizowanie języka, potoczność, fizjologia i ciało, odchodzenie od liryki maski/roli, poetyka wyznania, spowiedź.
18. Miłosz, analiza 4: wiersze metafizyczne (z V części Wierszy ostatnich, np. O zbawieniu, z Drugiej przestrzeni).
19. Heidegger, odsłona 4: „Tylko Bóg może nas uratować”. To, co ostateczne u Heideggera. Ostatnie lata oraz ostateczne drogi myślowe Heideggera (Przezwyciężenie metafizyki. Czym jest metafizyka? Przyczynki do filozofii). Ponowione pytanie o początek drogi Heideggera: pytanie o wiarę religijną i stosunek do metafizyki.
20. Heidegger, analiza 4: równoległa lektura: fragm. Przyczynków do filozofii oraz Koniec filozofii i zadanie myślenia. Koniec historii i koniec filozofii. Metafizyka, wiara i filozofia – Heidegger apokaliptyk?
21. Miłosz, analiza 5: księgi biblijne w przekładach Miłosza. Język poetycki jako "forma bardziej pojemna" dla słowa świętego (porównanie z innymi przekładami naukowymi i literackimi). Laiccy tłumacze Biblii (zestawienie z Arturem Sandauerem).
22. Heidegger inaczej niż zwykle: projekt filozoficzny Heideggera i biblijna tradycja prorocka: analiza porównawcza wybranych tekstów niemieckiego filozofia oraz Ksiąg Izajasza i Jeremiasza. Rzeczy ostatecznie i historia.

Kluczem są zatem biografie głównych bohaterów: Czesława Miłosza i Martina Heideggera. Celem - zobaczenie całego XX wieku poprzez te postaci (i tak skromniej niż w zeszłym roku... ;) ). Zajęcia z cyklu "odsłon" będą bardziej informacyjne, dyskusja o kolejnych dekadach ubiegłego wieku w Polsce i Europie będzie opierać się na "uprzedniej lekturze zadanych tekstów". "Analizy" będą pracą warsztatową na różnych typach wypowiedzi. Będziemy analizowali wiersze, eseje, dokumenty biograficzne, reportaże... Tematów mamy nieco więcej niż poniedziałków do końca roku szkolnego / uniwersyteckiej sesji letniej, w związku z tym niektóre "odsłony" i "analizy" będą w tym samym tygodniu. Praktyka pokaże.

Najbliższa praktyka w poniedziałek 10.01 będzie dotyczyła młodości Miłosza.Teksty: rozdziały: Miejsce urodzenia, Miasto młodości (Wychowanie katolickie, Narodowości), [w:] Czesław Miłosz, Rodzinna Europa, wydanie dowolne (najlepsze, bo z "przypisami po latach": Wydawnictwo Literackie, Karków 2001).


Tak się składa (nie całkiem przez przypadek...), że na ten rok przypada setna rocznica urodzin Miłosza (30.06.1911) i oficjalnie zaczęliśmy już Rok Miłosza. Mam nadzieję, że weźmiemy udział w niektórych imprezach, przede wszystkim w Festiwalu im. Czesława Miłosza w Krakowie (9-15.05.2011), i że uda nam się zebrać nasze własne analizy i interpretacje jego tekstów. Temu m.in. ma służyć ten blog. Tu będziemy też "notować" kolejne spotkania, prowadzić analizy krytyczne kolejnych tekstów i w ten sposób wspomagać "proces nauczania".

ola wiśniewska